Бирдин башы таз экен, Таз болгондуктан сокур эмес. Сокур болсо да мээси бар, Мээси жок болсо уяты бар. Талдуу экен кыл кыяк, Кылкыяктын мууну бар. Муун болсо уулу бар, Уулу жогу ташы бар. Ташка окшоп балбал турат, Балбал менен муун бир. Балбал койсо адамдын ичи тар, Балбал көргөн сындырат, Сындырса да үй сынат, Үй бузулса жер сынат. Жерге үмүт биринчиден, Баба, ата, апа экинчиден. Баба менен кайып экөө бир, Баба кетсе кайыпка санаа бил. Кайып деген сурайсың, Кайып деген муун жана жер бир. Жер менен бабага сыйынба, Сыйнбасаңда ак бата бил. Ак бата тиленген колу узун, Ак бата менен кыргыз бир. Кыргыз эл менен бирге жүр, Мен кыргызмын деп тилеп кайталап жүр. Кыргыз эмесмин деген мууну жок. Кыргыз эмесмин деген батасы жок. Кыргыз болсон комуз колуңа ал, Комуз деген кыл кыяк, Кыл кыяктын мууну бар, Муун жок болсо уулу жок, Уул менен эл көбөйөт. Кыргыз эли аман бол, Кыргыз эли сак бол. Жамгыр менен жер көгөрөт, Эмчек сүт менен аял эл көбөйтөт. Атаң-апаң сыйлап жүр, Кыргыз элин сыйлап жүр. Башка динге сыйынба, Сыйнсаңда мактанба! Мактанган киши агарбайт, Агарган киши ак каалайт. Талга окшош аял сүт бербейт, Сүт эмчеги эл бербейт. Эл берсе да пейили кичирейт. Башка диңге сыйынба, Сыйынсаң да актанба! Ар бир адам бул Кудай. Кудай деп да сыйынба! Санасы апа бул капа, Ар бир күнү капаланба. Капа эмчекте калып сүт качат, Сүт качканда эл качат. Кыргыз эли бул саамал. Саамал сүт - ар пайда. Пайда менен жан кайда? Жаны кетип эл кайда? Жер аралаган кыргыз эл, Кыргыз элим жаның бир! Кайда болсоң комуз бар! Комуз менен муун бар, Муун келсе эр келет, Эр менен кыргыз эли көбөйөт. Кыргыз элим сак бол. Кайда болсоң комуз бар! Комуз күү бул жан сактоо. Комуз күү бул эл коргоо. Жан коргогон элин коргойт, Комуз менен жан агарат, Комуз менен жер сакталат. Комуз күүсү бул тазалоо. Башка элди караба, Кыргыз элин тазала! Кыргыз эли абдан таза. Бирок капа келсе жолотпо, Жолотконго тоготпо. Тар дуйнөсу бар жаны качкан, Жаны качса мээ качат. Адамдын мээси жанга барабар. Мээси жогу жаны жок, Жанысы жогу мээси жок. Ар бир адам бул Кудай, Кудай деп да сыйынба! Жан дүйнөсү - бул ак бата! Ак бата берген адам таптаза! Бата тиленген адам азайды, Алаканды ачып тегиз жамды, Көзду ачып алаканды жай, Алакан жайсаң кайып бил. Бабаң, атаң билип жүр, Ар бир куну жети атаң кайтарат, Кайтарса да мал кутөт, Күтүп жүрүп үмүт кутөт. Ар бир жумада эстебе, Ар бир ой келгенде элесте. Ой менен кайып бир жерде, Кайып корккондон ишенбе. Кудай деп өзуңдү бил. Ар бир ойду орунга сал, Ар бир ойду пайдага сал. Ой менен адамдын жаны бир пейил. Пейили таза бул Кудай. Кудаймын деп актанба! Кудаймын деп мактанба! Мактанган киши бул шайтан. Шайтанга ким барабар? Ойлор-ойлор таңатып, Кундөн кунгө "суу" сурайт. "Суу" деген бул окуя, Окуя келген маалда, Сабакта отурган учурда, Өзүң менен бир укмуш. Бир кезекте сен – турмуш. Турмуш деген бул муктаж. Муктаж деп да актанба! Мугалим менен окуучу, Бир учурда бир киши. Кундөн кунгө окуя жана окуя. Окуя учурда ойлор кайда? Кээ бир адамдар өзүн жоготушат, Жоготуп өзүн сабак кантип окутат? Сабак менен кыргыз эл агарат, Сабак, ойлор – кең турмуш. Бакыт турмуш эл каалайт, Кыргыз эли дайыма тилек каалайт. Ак бата менен турмуш келет, Муун уулга сан күтөт, Санын апасы көбөйтөт. Апасын сыйлап сүйүүнү күт, Сүйүү берген апага, Ар бир күнү капалантпа! Санасы кеткен апасы, Бул дароо. Дароо менен бир капа? Апага арналган бир дүйнө бар, Ал дүйнөнүн аты Умай Эне, Ар бир апа Умайга барабар. Баланын жанын апа кайтарат, Кайтарганда капаланат. Бала ооруса Умай эне жардам берет, Менин колум эмес деп ыр баштайт. Ырга окшотуп баланы айыктырат, Денесин бир карап, Ыйык сөз айтат, Сөзү менен тилеги бир өзунчө жандын кареги, Кареги жогу көз көрбөйт, Көз көргөн Умай эне колдойт. Колдосун баласын ар бир апа! Апасын көрүп кыз капаланба. "Ыйык Жер-Суу, Ыйык-От Сага кайрылам, ооруну алып кет!" Деп апасы колун чыканагына чейин жуй берет. Баланын киндигин бир көрөт, Жан карегин сактап ордуна коет. Жан кареги жок болсо Баланын киндигин бир көрөт, Жан карегин сактап ордуна коет. Жан кареги жок болсо чоң-эне көрөт, Эне көрбөсө бакчы көрөт. Бакчы камчысын алып бир тийгизет, Тийгизгенде сөз тилейт: "Аппак жарым тузгө тур!" Солго карап уч түкүрөт. Муну ар бир апа, эне билет, Билбесе да бакчы билет. Бакчы Умай Эненин бир түгөүйү, Түгөйу жогу - калп апа. Апасын карап кыз өсөт, Апа менен кызы бир тапта. Бир убакытта экөө бир дуйнө. Умай Эне - ар бир үй-булөдө! Умай Эне мышык жан алып келген, Бир сактап койгон ой келтирген. Ар бир үйдө мышык бар, Мышык менен адам баласы, Бир киндиги болсун деп Ыйык Умай Эне тилеген Бир күнү мышык сүт сураган, Сүт эмчеги толгон апасы, Боору ооруп карматкан. Ошондон бери ар бир апа, Боорунан мышык баккан. Умай Энебиз - боорукер! Боорукер болбогон апа эмес, Мышык менен кыргыз эл, Жалпы киндигин узарткан. Жандыктар менен бир тарамыш. Чымчык, жандык, курт-кумурска Умай Эненин - ыйык жалпы киндиги! Мышык менен баян аяктабайт, Ырайымдуу болгон аялзат. Силерсиңер азамат, Балага тартип, кам берген, Угуп тургула таң эртеден. 2020-21